اذان و اقامه چنانکه اکنون بين ما مسلمانان جهت اعلام اجتماع براى برگزارى نماز در مساجد و مخصوصا اعلام فرا رسيدن وقت نماز بکار برده مى شود تنها براى اين کار تشريع نشده است . کاربرد اذان و اقامه در موارد ديگرى نيز هست که به شرح آن مى پردازيم ؛

اول - اذان و اقامه در گوش نوزاد: امام صادق (عليه السلام ) فرمود: وقتى فرزند متولد شد (10) در گوش راست او اذان گفته شود و در گوش چپش اقامه . در روايت مستدرک الوسائل (11) پيامبر اکرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) مى فرمايد: اين کار موجب حفظ فرزند از شيطان مى شود.

دوم - اذان در گوش کسى که بد اخلاق است ، موجب رفع سوء خلق مى شود. در ميزان الحکمة مى نويسد: امام صادق (عليه السلام ) فرمود: من ساء خلقه فاذنوا فى اذنه . هر که بد اخلاق بود اذان در گوشش ‍ بگوييد. امام صادق (عليه السلام ) از آباء خود از امير المؤ منين (عليه السلام ) نقل مى کند که فرمود: گوشت بخوريد زيرا گوشت انسان ، از گوشت مى رويد. هر کس چهل روز گوشت نخورد، بد اخلاق مى شود. اگر يکى از شما بداخلاق بود در گوش او تمام اذان را بگوييد. (12)

سوم - اذان گفتن در بيابانهاى وحشتناک موجب آرامش خاطر و آسايش دل و طرد موجودات زيانبخش مى گردد.

امام صادق (عليه السلام ) در روايت زيد زراد مى فرمايد: هر گاه راه را گم کردى با صداى بلند اذان بگو ترشد و تصيب الطريق ان شاء الله راهنمايى خواهى شد و راه را پيدا خواهى کرد ان شاء الله .

چهارم - اذان موجب رفع بيمارى است . مفضل بن عمر از امام صادق (عليه السلام ) نقل مى کند که يکى از غلامان آقا خدمتش رسيد در حالى که بيمار بود. امام پرسيد: چرا رنگت پريده ؟ گفت : فدايت شوم مبتلا به تبى شده ام که يک ماه تمام است مرا رها نمى کند. بدنبال معالجه ، هر چه طبيب ها دستور داده اند عمل کرده ام ولى ابدا سودى نبخشيد.

فقال له الصادق (عليه السلام ) حل ازارک و ادخل راسک فى قميصک و اذن واقم و اقراء سورة الحمد سبع مرات فرمود: گريبان پيراهن خود را بگشا و سر در گريبان خود ببر و اذان و اقامه بگو سپس هفت مرتبه سوره حمد را بخوان . گفت : همين کار را کردم فکانما نشطت من عقال گويى تمام بنده ها و گره هاى وجودم گشوده شد و آسوده شدم . (13)

بايد توجه داشت که او ابتدا راه علاج مسير ظاهرى را پيموده بود و نتيجه نگرفته بود سپس امام او را با عنايت خويش بدينوسيله معالجه کردند. ما در عين حال که اثر اذان و اقامه را نفى نمى کنيم اما اين نکته را توجه مى دهيم که اگر شما چنين کردى و سودى نبخشيد، مبادا در تاءثير اين قبيل دعاها شک کنى ؛ زيرا ممکن است درباره اين شخص نفس امام اثر خالصى نموده باشد و در مورد شما مصالح ديگر مانع از آن اثر شود. البته به اميد چنين اثرى ما هم اگر دچار اين مشکل شديم ، خوبست از اذان استفاده کنيم . پنجم نوشتن اذان و اقامه و تعليق آن بالاى سر مريض موجب رفع سردرد مى شود. شيخ طبرسى در کتاب عده السفر و عمده الحضر مى نويسيد: از ائمه (عليه السلام ) روايت شده که براى رفع سردرد اذان و اقامه را بنويسيد و بالاى سر شخص مبتلا به سر درد، بياويزيد(14).

ششم با صداى بلند اذان گفتن در منزل موجب رفع بيماريها و تکثير نسل مى شود(15). هشام بن ابراهيم نقل مى کند به حضرت رضا (عليه السلام ) از بيمارى خود شکايت کردم و گفتم : فرزند هم برايم متولد نمى شود. حضرت رضا (عليه السلام ) فرمود: در منزل با صداى بلند اذان بگو ففعلت ذلک فاذهب الله سقمى و کثر ولدى اين کار را کردم ، خداوند بيماريم را بر طرف کرد و چند فرزند به من داد.

هفتم اذان رفع گرفتارى از انسان در سفر مى نمايد و حافظ او از شر شياطين است . زيد زراد در کتاب خود آورده است که (16) سالى با دوستان به حج مشرف شديم ، وقتى نزديک خرابه هاى مدينه رسيديم ، يکى از دوستانمان گم شد هر چه او را جستيم پيدا نکرديم . حکايت او را در مدينه به بعضى گفتيم . گفتند: جن ها او را برده اند. خدمت حضرت صادق (عليه السلام ) رسيدم و ماجرا را شرح دادم .

امام فرمود: برو همانجايى که گم شد و با صداى بلند بگو يا صالح بن على ! يقول لک جعفر بن محمد هکذا عاهدت و عاقدت الجس على بن ابى طالب . اى صالح بن على ! حضرت صادق (عليه السلام ) مى فرمايد: آيا جنيان با على بن ابى طالب اينگونه عهد و پيمان بستند؟ فلان رفيق ما را پيدا کن و به ما برسان . بعد حضرت صادق (عليه السلام ) فرمود که بگو اى جنيان شما را قسم مى دهم به همان قسمتى که على بن ابى طالب (عليه السلام ) داد که دوست مرا رها کنيد و او را به راه خود برگردانيد.

گفت : من دستور امام را انجام دادم . طولى نکشيد که ديدم رفيقم از يک خرابه خارج شد. پرسيدم : چه شد؛ کجا رفته بودى ؟! گفت ناگهان شخصى را ديدم که به زيبايى او کسى را نديده بودم . گفت : آقا گمان مى کنم تو از دوستان آل محمد (صلى الله عليه و آله و سلم ) هستى ؟ گفتم : آرى . گفت : در اين نزديکى شخصى از آل محمد (صلى الله عليه و آله و سلم ) هست ، نمى خواهى ثواب زيارت او را دريابى و سلام به او بدهى ؟! گفتم : چرا. از بين اين ديوارها رفتيم خودش هم جلو مى رفت . خيلى دور نشده بوديم که متوجه شدم کسى ديده نمى شود. از اين وضع حالت غش به من دست داد و بيهوش بودم تا همين الان . حالا شخصى آمد حضرت صادق (عليه السلام ) عرض کرد. حضرت فرمود: نوعى از جنيان هستند که انسان را گمراه مى کنند. اگر در بيابان يک نفر را تنها ديدند از او راه نپرسيد. اگر راهنمايى هم کرد به حرف او گوش نکنيد. اگر ديدى کسى در خرابه اى و يا بيابانى متوجه تو است در چهره او اذان بگو با صداى بلند و اين دعا را بخوان سبحان الله جعل فى السماء نجوما رجوما للشياطين عزمت عليک يا خبيث بعزيمة الله التى عزم بها امير المؤ منين على بن ابى طالب (عليه السلام ) و رميت بسهم الله المصيب الذى لايخطى و جعلت سمع الله على سمعک و بصرک و ذللتک بعزة الله و قهرت سلطانک بسلطان الله يا خبيث لاسبيل لک .

با خواندن اين دعا ان شاء الله بر او پيروز خواهى شد. اگر راه را گم کردى ، با صداى بلند اذان بگو و اين دعا را بخوان : يا سيارة الله دلونا على الطريق يرحمکم الله ، ارشدونا يرشدکم الله اگر راه را جستى بهتر وگرنه با اين جملات فرياد بزن : يا عتاة الجن و يا مردة الشياطين ارشدونى و دلونى الطريق والا اسرعت لکم بسهم الله المصيب اياکم عزيمة على بن ابى طالب (عليه السلام ) يا مردة الشياطين ان استطعتم ان تنفذوا من اقطار السموات و الارض فانفذوا لاتنفدون الا بسلطان مبين . الله غالبکم بحيذه الغالب و قاهرکم بسلطانه القاهر و دللکم بعزه المتين فان تولوا فقل حسبى الله لا اله الا الله هو عليه توکلت و هو رب العرض العظيم . صدايت را به اذان بلند کن راه را پيدا مى کنى ان شاء الله . (17)

هشتم - مورد ديگر از استحباب اذان گفتن ، اذان است پشت سر مسافر. (18)