ارزش وعظمت نماز

بى ترديد ، در ميان عبادات و مسائل معنوى و ملکوتى ، نماز از ارزش و اهميت خاصّى برخوردار است .

به اندازه اى که به نماز سفارش شده به چيزى سفارش نشده است .

نماز وصيت حضرت حق ، و انبيا و امامان ، و عارفان و عاشقان ، و ناصحان و حکيمان است .

کتابى از کتاب هاى آسمانى حق خالى از آيات مربوط به نماز نيست .

از برنامه هاى بسيار مهمّ کتاب هاى عرفانى و اخلاقى و مخصوصاً کتب حديث ، نماز است .

معارف الهى ، انسان بى نماز را انسان نمى دانند ، و هر بى نمازى را مستحقّ عذاب ابد و محروم از بهشت دانسته و بلکه جداى از نماز را حيوانى پست و موجودى تهيدست و تيره بختى بيچاره به حساب مى آورند .

نماز در زندگى و حيات انسان به اندازه اى ارزش دارد که اولياى الهى براى يک لحظه از آن غافل نبودند و از هر راهى که ممکن بود ديگران را هم به اين عبادت ملکوتى تشويق مى کردند .

نماز با اين که به غير مکلّف واجب نيست ولى به خاطر ارزش و اهميتى که دارد امامان معصوم دستور مى دادند که فرزندتان را از شش ـ هفت سالگى به جهان نماز ببريد و آنان را به سفر در اين عرصه گاه معنوى تشويق کنيد :

* عَنْ مَعاوِيةَ بْنِ وَهَب قالَ : سَأَلْتُ اَباعَبْدِاللّهِ(عليه السلام) فى کمْ يؤْخَذُ الصَّبِىُّ بَالصَّلوةِ ؟ فَقالَ : فيما بَينَ سَبْعَ سِنينَ وَ سِتَّ سِنينَ(1) .

معاوية بن وهب که از بزرگان اصحاب امام ششم است از حضرت باقر (عليه السلام)مى پرسد : در چه زمانى کودکان خود را متوجّه نماز کنيم ؟ حضرت مى فرمايد : در هفت و شش سالگى .

عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِم عَنْ اَحَدِهِما (عليهم السلام) فِى الْصَبِىِّ مَتى يصَلّى ؟ قالَ : اذا عقل الصَّلوةَ . قُلْتُ : مَتى يعْقِلُ الصَّلوةَّ وَ تَجِبُ عَلَيهِ ؟ قالَ لِسِتَّ سنين(2) .

محمّد بن مسلم که از ياران بى نظير امامان است ، از حضرت باقر يا حضرت صادق (عليهما السلام) مى پرسد : کودک در چه زمانى نماز بخواند ؟ حضرت مى فرمايد : وقتى که نماز را بفهمد . عرضه مى دارد : چه زمانى مى فهمد تا خواندن نماز بر او لازم باشد ؟ امام مى فرمايد : در شش سالگى .

عَنِ الْحَلَبى ، عَنْ اَبى عَبْدِلله(عليه السلام) عَنْ اَبيهِ قالَ : اِنّا تَأْمُرُ صِبْيانَنا بِالصَّلوةِ اِذا کانُوا بَنى خَمْسِ سِنينَ ، فَمُرُوا صِبْيانَکمْ بِالصَّلوةِ اِذا کانُوا بَنى سَبْعِ سِنينَ .

حلبى از راويان بزرگوار شيعه است از امام صادق (عليه السلام) نقل مى کند که حضرت از پدر بزرگوارشان امام باقر  (عليه السلام) روايت مى کنند که ما فرزندانمان را در سن پنج سالگى به نماز امر مى کنيم ، پس شما آنان را به وقت هفت سالگى به دنياى نماز حرکت دهيد .

روايات بسيار مهمّ کتاب هاى پرارزش حديث از سبک شمردن نماز شديداً نهى مى کنند :

عَنْ اَبى جَعْفَر (عليه السلام) قالَ : لا تَتَهاوَنْ بِصلوتَک فَاِنَّ النَّبِىَّ (صلى الله عليه وآله وسلم) قالَ عِنْدَ مَوْتِهِ : لَيسَ مِنّى مَنِ اسْتَخَفَّ بِصَلوتِهِ ، لَيسَ مِنّى مَنْ شَرِبَ مُسْکراً ، لايرِدُ عَلَىَّ

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ وسائل الشيعه : ج 3 / ص 12 .

2 ـ وسائل الشيعه : ج 3 / 12 .

الْحَوْضَ لا وَالله(1) .

امام باقر (عليه السلام) مى فرمايد : نمازت را سبک مشمار ، به حقيقت که رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) به وقت مرگش فرمود : هرکس نماز را سبک انگارد از من نيست ، هر کس شراب بنوشد از من نيست ، و الله قسم کنار کوثر بر من وارد نمى شود .

قالَ الصّادِقُ (عليه السلام) :اَنَّ شَفاعَتَنا لاتَنالُ مُسْتَخِفّاً بِالصَّلواة(2) .

امام صادق (عليه السلام) فرمود : آن که نماز را سبک بشمارد ( و در نتيجه از خواندن آن محروم گردد يا همراه با شرايط بجا نياورد ) به شفاعت ما نمى رسد .

* عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ  (عليه السلام) قالَ : قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلى الله عليه وآله وسلم) :لَيسَ مِنْى مَنِ اسْتَخَفَّ بِالصَّلواةِ ، لايرِدُ عَلَىَّ الْحَوْضَ لا وَالله(3) .

امام صادق (عليه السلام) از رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) روايت مى فرمايد : از من نيست آن که نماز را سبک بشمارد ، و اللّه سبک شمارنده ى نماز کنار کوثر بر من وارد نمى شود .

قالَ الصادِقُ (عليه السلام) فى حَديث : اِنَّ مَلَک الْمَوْتِ يدْفَعُ الشَّيطانَ عَنِ الْمُحافِظِ عَلَى الصَلوةِ وَ يلَقِّنُهُ شَهادَةَ اَنْ لا اِلهَ اِلاَ اللهُ وَ اَنَّ مُحَمَداً رَسُولُ اللهِ فى تِلْک الْحالَةِ الْعَظيمَةِ(4) .

امام صادق (عليه السلام) در روايتى فرمودند : ملک الموت به هنگام قبض روح ، شيطان را از آن که بر نمازش محافظت داشته دفع مى کند تا نتواند به مسافر باايمان جهان آخرت ضرر برساند و در آن حالت هولناک ، شهادت به توحيد و رسالت را به او تلقين مى کند .

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ وسائل : 3 / 15 .

2 ـ وسائل : ج 3 / ص 16 .

3 ـ وسائل : ج 3 / ص 16 .

4 ـ من لايحضره الفقيه : ج 1 / ص 42 .

* قالَ رَسُولُ اللهِ (صلى الله عليه وآله وسلم) : لاتُضَيعُوا صَلواتِکمْ فَاِنَّ مَنْ ضَيعَ صَلواتَهُ حُشِرَ مَعَ قارُونَ وَ هامانَ ، وَ کاَن حَقاً عَلَى اللّهِ اَنْ يدْخِلَهُ النّارَ مَعَ الْمُنافِقينَ(1) .

رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود : نماز خود را ضايع مکنيد که ضايع کننده ى نماز با قارون و هامان محشور مى شود ، و بر خداوند لازم است او را همراه منافقان به آتش وارد کند .

عَنْ اَبى جَعْفَر (عليه السلام) قالَ : بَينا رَسوُلِ اللهِ (صلى الله عليه وآله وسلم) جالِسٌ فِى الْمَسْجِدِ اِذ دَخَلَ رَجُلٌ فَقامَ يصَلّى فَلَمْ يتِمَّ رُکوعَهُ وَ لاسُجُودَهُ فَقالَ (صلى الله عليه وآله وسلم) : نَقَرَ کنَقْرِ الْغُرابِ ! لَئِنْ ماتَ هذا وَ هکذا صَلوتُهُ لَيمُوتَنَّ عَلى غَيرِ دِينى(2) .

امام باقر (عليه السلام) مى فرمايد : رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) با گروهى در مسجد نشسته بودند ، مردى وارد مسجد شد و رکوع و سجود نمازش را ناتمام بجاى آورد ، به نحوى که وضع رکوع و سجودش نماز را از حيثيت نماز مى انداخت . رسول خدا فرمود : نوک زد مانند نوک زدن کلاغ ( کنايه از اينکه نمازش را عجيب با عجله خواند آن چنان که گويى نماز بنود ) ، چنان که مرد با چنين نمازى بميرد با دين من نمرده است .

* قالَ الصّادِقُ (عليه السلام) : اَوَّلُ ما يحاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ الصَّلوةُ ، فَاِنْ قُبِلَتْ قُبِلَ سائِرُ عَمَلِهِ ، وَ اِذا رُدَّتْ رُدَّ عَلَيهِ سائِرُ عَمَلِهِ(3) .

امام صادق (عليه السلام) فرمود : اوّل برنامه اى که انسان به آن محاسبه مى شود نماز است ، اگر پذيرفته شود بقيه ى اعمال او نيز پذيرفته مى شود ، و اگر مردود گردد ساير اعمال او نيز مردود مى گردد .

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ وسائل : ج 3 / ص 19 .

2 ـ فروع کافى : ج 1 / ص 74 .

3 ـ وسائل : 3 / 22 .

قالَ اَبوُعَبْدِاللهِ (عليه السلام) : صَلوة فَريضَة خَيرٌ مِنْ عِشْرينَ حِجَّةً ، وَ حِجَّةٌ خَيرٌ مِنْ بَيت مَمْلُوًّ ذَهَباً يتَصَدَّقُ مِنْهُ حَتّى يفْنى(1) .

امام صادق (عليه السلام) فرمود : يک نماز واحب از بيست حج بهتر است ، و يک حج بهتر است از خانه اى که پر از طلا باشد و تمام آن در راه خدا به صدقه برود .

عَنْ يونُسَ بْنِ يعْقُوبَ قالَ : سَمِعْتُ اَبا عَبْدِاللهِ (عليه السلام) يقُولُ : حِجَّةٌ اَفْضَلُ مِنَ الدُّّنْيا وَ ما فيها ، وَ صَلوةُ فَريضَة اَفْضَلُ مِنْ اَلْفِ حِجَّة(2) .

يونس بن يعقوب مى گويد : از حضرت صاد (عليه السلام) شنيدم که مى فرمود : يک حج برتر است از دنيا و هر چه در آن است ، و يک نماز واجب از هزار حج برتر است .

عَنْ اَبى عَبْدِاللهِ (عليه السلام) قالَ : اِنَّ تارِک الصَّلوةِ کافِرٌ .

از امام صادق (عليه السلام) روايت شده که فرمود : به حقيقت که ترک کننده ى نماز کافر است .

عَنْ اَبى عَبْدِاللهِ (عليه السلام) عَنْ اَبيهِ عَنْ جابِر قالَ : قالَ رَسوُلُ اللهِ (صلى الله عليه وآله وسلم) : مابَينَ الْکفْرِ وَ  الاْيمانِ اِلاّ تَرْک الصَّلوةِ .

امام صادق از حضرت باقر (عليهما السلام) از جابر از رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) روايت مى کند که : بين کفر و ايمان جز ترک نماز چيزى نيست .

محمّد بن سنان از علل و فلسفه ى مسائل الهى از حضرت رضا (عليه السلام) در ضمن يک نامه سؤال مى کند ، امام هشتم در پاسخ به مسئله ى نماز مى نويسند :

* نماز اقرار به ربوبيت حضرت حقّ عزّوجلّ ، و نفى شريک از وجود مقدّس او ، و ايستادن در پيشگاه عظمت آن جناب با ذلّت و مسکنت و خضوع

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ فروع کافى : ج 1 / ص

2 ـ وسائل : ج 3 / ص 26 .

و اعتراف ، و طلب آمرزش نسبت به گناهان گذشته ، و صورت به خاک نهادن در هر روز برا تعظيم در برابر عظمت آن وجود مبارک ، و اينکه عبد به ياد حق و جداى از تجاوز به حقوق الهى و خاضع و خاکسار و راغب به رحمت واسعه و خواهان زياد شدن ايمان و وسعت رزق و مداومت بر ذکر در شب و روز است ، ونيز عبد سيد و مولا و مدبّر و خالقش را فراموش نکند تا دچار شرّ و طغيان نگردد ، و نيز به وسيله ى نماز از انواع معاصى حفظ گردد و ازافتادن در درياى فساد مصون بماند(1) .

در روايت صحيح بسيار مهمّى از رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) روايت شده که فرمود :

* روزى امين وحى براى اداى وحى به نزد من آمد . هنوز آنچه را که بايد بر من بخواند تمامش را نخوانده بود که ناگهان آوازى سخت و صدايى هولناک برآمد . وضع فرشته ى وحى تغيير کرد ، پرسيدم : اين چه آوازى بود ؟ گفت : اى محمد ! خداى تعالى در دوزخ چاهى قرار داده ، سنگ سياهى در آن انداختند ، اکنون پس از سيزده هزار سال آن سنگ به زمين آن چاه رسيد . پرسيدم : آن چاه جايگاه چه کسانى است ؟ گفت : از آنِ بى نمازان و شرابخواران(2) !!

رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود :

* هر که نماز را ترک کند خداى تعالى او را به پانزده عقوبت مبتلا کند : شش عقوبت در دنيا و سه عقوبت نزديک مرگ و سه در قبر و سه در قيامت ،

اما شش عقوبت در زمان حيات :

1. بى آبرو شود .

2. برکت از مالش برود .

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ علل الشرايع : ص 114 .

2 ـ اسرارالصلوة شيخ عبدالحسين تهرانى : ص 31 .

3. عمر و ثروتش زيان نگردد .

4. خيراتش قبول حق نشود .

5. دعايش مستجاب نگردد .

6. دعاى شايستگان نصيب وى نشود .

اما سه بلايى که نزديک وفات به او مى رسد :

1. سکرات مرگ بر او شديد شود .

2. گرسنه از دنيا برود .

3. تشنگى از او رفع نشود .

اما سه عقوبتى که در قبر به وى رسد :

1. با درد و غم قرين باشد .

2. در تاريکى محض بسر برد .

3. تا قيامت در عذاب باشد .

اما سه عقوبتى که در قيامت به او رسد :

1. حساب بر وى دشوار شود .

2. خداوند دشمن وى گردد و به او نظر رحمت نيندازد و او را عذاب دردناک رسد .

3. از قبر همچون حيوان به قيامت وارد گردد و  سپس با ذلّت و خوارى رهسپار دوزخ شود(1) .

* قالَ رَسُولُ اللهِ (صلى الله عليه وآله وسلم) : لاايمانَ لِمَنْ لاصَلوةَ لَهُ(2) .

رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود : آن که نماز ندارد ايمان ندارد .

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ اسرارالصلوة : ص 32 .

2 ـ اسرارالصلوة : ص 33 .

وَ قالَ رَسُولُ اللهِ (صلى الله عليه وآله وسلم) مَنْ اَحْرَقَ سَبْعينَ مُصْحَفاً وَ قَتَلَ سَبْعينَ نَبِياً وَ زِنا مَعَ اُمِّهِ سَبْعينَ مَرّات وَ افْتَضَ سَبْعينَ بِکراً بِطَريقِ الزِّنا اَقْرَبُ اِلى رَحْمَةِ اللهِ مِمَّنْ تَرَک الصَّلوةَ مُتَعَمِّداً(1) .

و نيز رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود : کسى که هفتاد قرآن را بسوزاند و هفتاد پيامبر به قتل رساند و هفتاد مرتبه با مادر خود درآميزد و هفتاد دختر را از طريق زنا تجاوز نمايد به رحمت خداوند از کسى که عمداً نمازش را ترک کند نزديکتر است .

* قالَ رَسُولُ اللهِ (صلى الله عليه وآله وسلم) اِنَّ تارِک الصَّلوة لايجِدُ ريحَ الْجَنَّةِ .

رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود : به حقيقت که تارک نماز بوى بهشت را استشمام نکند .

رواياتى که در باب ارزش و عظمت نماز رسيده به اندازه اى است که اگر کسى بخواهد همه ى آنها را از معتبرترين کتاب هاى حديث در يک جا جمع کند کتاب قطورى خواهد شد ، و من فکر مى کنم به همين اندازه براى دريافت ارزش اين عبادت ملکوتى براى خوانندگان اين رساله بس باشد .

در اين قسمت لازم است اين نکته ى مهم را تذکر دهم که عده اى تصور مى کنند نماز حقيقتى است که در آيين محمّدى و فرهنگ اسلامى بر مردم واجب شده ، در حالى که اين تصور از هر جهت بدون پايه و ريشه است . نماز واقعيتى است که از هنگام شروع زندگى به وسيله ى حضرت آدم در کره زمين از جانب حضرت حق بر هر مکلفى واجب شد و اين امر واجب به هر يک از صد و بيست و چهار هزار پيغمبر ابلاغ گشت تا آن را به امت هاى خود برسانند و آنان را به

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ اسرارالصلوة : ص 33 .

نماز دعوت کنند و از ترک آن بترسانند .

در قسمت بعد در به مسئله ى نماز در آيين انبيا از طريق قرآن و روايات مى پردازيم تا معلوم شود اين حکم با عظمت در پيشگاه حضرت حق از چه حيثيت و ارزشى برخوردار است .